Cmentarz na Pęksowym Brzyzku – Zakopane

Cmentarz Na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem porównywany bywa do słynnej nekropolii Powązki w Warszawie. Ma wprawdzie o wiele mniejszą powierzchnię, ale też spoczywa tu mnóstwo osób zasłużonych nie tylko dla Podhala ale dla całej Polski.

Gdzie dokładnie znajduje się cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem?

Najsłynniejszy pod Tatrami cmentarz na Pęksowym Brzyzku znajdziecie tuż obok najstarszego w mieście drewnianego kościoła. Jest to dokładniej pisząc w centrum Zakopanego, przy ulicy Kościeliskiej.

Powstał w drugiej połowie XIX stulecia razem ze wspomnianą wcześniej pierwszą tutejszą małą świątynią z inicjatywy pierwszego zakopiańskiego proboszcza – księdza Józefa Stolarczyka.

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku – co jeszcze warto wiedzieć?

Nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska ówczesnego właściciela czyli Jana Pęksy. A słowo „brzyzek” w gwarze góralskiej oznacza strome urwisko nad potokiem.

Już w roku 1931, kilkanaście lat po założeniu nowego cmentarza w Zakopanem przy ulicy Nowotarskiej, ten stary został wpisany do rejestru zabytków. Otrzymał nazwę „Cmentarz Zasłużonych”, gdyż od lat trzydziestych ubiegłego wieku mogli być tu pochowani wyłącznie ludzie wybitni, którzy znacznie przyczynili się do rozwoju regionu i miasta. Za każdym razem zgodę na nowy pogrzeb może wydać tylko konserwator zabytków.

Stary cmentarz w Zakopanem – dzieła sztuki i pamięć narodu

Bramę cmentarną zaprojektował znany artysta zakopiański – Stanisław Witkiewicz (również tu ma swój grób). Po II wojnie światowej wiele nagrobków uległo zniszczeniu i było zaniedbanych. W latach pięćdziesiątych z inicjatywy księdza Jana Tobolaka nastąpiła renowacja. Pojawiły się też wówczas kamienny mur, niektóre płaskorzeźby oraz napis „Ojczyzna to ziemia i groby. Narody tracąc pamięć tracą życie. Zakopane pamięta”.

Od pewnego czasu wejście na Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku jest płatne. Pieniądze służą renowacji zabytków.

Wszystkie nagrobki, a jest ich tu około 500 to niepowtarzalne dzieła sztuki góralskiej. Z motywami typowymi dla tutejszej regionalnej kultury. Wśród twórców niektórych mogił wymieniany jest między innymi Władysław Hasior, który także tutaj ma swoje miejsce wiecznego spoczynku.

Kto spoczywa na Pęksowym Brzyzku?

Wśród mogił często powtarzają się rodzinne nagrobki rodów góralskich w tym nazwiska Gąsieniców, Walczaków, Peksów i innych. Warto wspomnieć pochowanych tu sportowców takich jak Stanisław Marusarz i Helena Marusarzówna.

Mnóstwo również pisarzy. Do najsłynniejszych należą Kazimierz Przerwa Tetmajer, Władysław Orkan i Kornel Makuszyński.

Nie można nie wspomnieć Tytusa Chałubińskiego – lekarza, któremu Zakopane zawdzięcza swoją niezwykłą popularność. Jest też grób słynnego gawędziarza Sabały czyli Jana Krzeptowskiego. Są artyści – Karol Stryjeński, Antoni Kenar, Antoni Rząsa. Natomiast niektóre osoby (między innymi Witkacy) upamiętniają pamiątkowe tablice wiszące na murze na końcu cmentarza i groby symboliczne.

Co w pobliżu?

Kiedy zapoznacie się już ze starym cmentarzem trzeba odwiedzić wspomniany wyżej najstarszy drewniany kościół Zakopanego.

Bardzo blisko stąd znajduje się dolna stacja kolejki na Gubałówkę. W kilka minut dojdziecie także Krupówki. Tam warto zobaczyć również między innymi duży kościół Świętej Rodziny i Muzeum Tatrzańskie.

Foto: własne