Co warto wiedzieć o Mazowszu

Co warto wiedzieć o Mazowszu

Co warto wiedzieć o Mazowszu – pięknym regionie Polski?

Mazowsze dla większości z nas kojarzy się przede wszystkim z Warszawą. W stolicy, bije serce Polski i na niej skupia się nasze zainteresowanie. Ale już mniej ludzi wie, że jest to duży ciekawy region. Posiada własną, liczącą ponad dziesięć wieków historię,  mnóstwo interesujących miejsc oraz specyficzny krajobraz. Sprawdźmy razem co warto wiedzieć o Mazowszu.

Mazowsze – położenie i granice

Jest to kraina geograficzna w centralnej i północno-wschodniej części Polski, położona w środkowym biegu Wisły i jej dopływach Bugu, Narwi, Liwcu, Wkrze, Bzurze i Pilicy. Mazowsze rozciąga się od Kutna i Gostynina po Wiznę i Grajewo oraz od Mławy i Kolna po Rawę Mazowiecką i Białobrzegi.

W skład regionu wchodzą ziemie: ciechanowska, czerska, gostynińska, liwska, łomżyńska, zawkrzańska (z Mławą), nurska, płocka, rawska, różańska, sochaczewska, warszawska, wiska, wyszogrodzka i zakroczymska. Obecne województwo mazowieckie nie pokrywa się z historycznym obszarem Mazowsza. Południowo-zachodnia część Mazowsza z Kutnem, Łowiczem i Rawą znalazła się w województwie łódzkim, a północno-wschodnia z Grajewem, Wizną i Łomżą w województwie podlaskim. Z kolei należące do województwa okolice Radomia oraz Sokołowa Podlaskiego i Siedlec nie znajdują się na Mazowszu.

Burzliwa historia ziemi mazowieckiej

Trudno o informacje o bogatej historii Mazowsza w podręcznikach szkolnych. Stąd mylne przekonanie, że Mazowsze to ziemie od zawsze stanowiące tereny państwa polskiego.  A tymczasem Mazowsze zostało w całości włączone w skład Królestwa dopiero w 1526 r. po śmierci ostatniego z książąt mazowieckich. Wcześniej związki Mazowsza z państwem Piastów bywały różne.

W drugiej połowie X wieku stanowiło prowincję Wielkopolski. Jednak już w 1037 r. pełniący funkcję wojewody Miecław wykorzystał osłabienie państwa, aby zawładnąć Mazowszem. Jego celem było stworzenie konkurencji dla kraju Piastów. W pewnym momencie państwo Miecława sięgało od Poznania po Brześć. Ale już 1047 r. został pobity przez Kazimierza Odnowiciela, który z powrotem przyłączył ziemie te do Polski.

Kiedy w 1079 r. władzę w państwie objął Władysław Herman Mazowsze nie tylko stanowiło część kraju. Mało kto wie, że Płock przez 59 lat pełnił rolę polskiej stolicy. Stan taki utrzymywał się aż do śmierci w 1138 r. Bolesława Krzywoustego, który w testamencie podzielił Polskę na dzielnice, a jedną z nich stanowiło Księstwo Mazowieckie. Początkowo uznawało ono zwierzchność Polski. Jednak za panowania Konrada Mazowieckiego uniezależniło się od władzy w Krakowie, a nawet powiększyło swoje terytorium. Głównie z myślą o podboju Prus i powiększeniu swojego panowania o podbite ziemie sprowadził na Mazowsze Zakon Krzyżacki w 1226 r.

Jeszcze trochę historii

Samo Księstwo Mazowieckie również przechodziło zmienne koleje. Kolejni władcy księstwa dzielili Mazowsze na mniejsze dzielnice, które po śmierci ich władców ponownie się jednoczyły. Powstało więc Księstwo Płockie ze stolicą w Płocku w północno zachodniej części Mazowsza, Księstwo Czerskie z siedzibą w Czersku w części południowo-wschodniej oraz rozdzielające je i ciągnące się od Rawy Mazowieckiej po Grajewo Księstwo Rawskie ze stolicą w Rawie Mazowieckiej, a od 1413 w Warszawie.

Po objęciu tronu polskiego w 1320 r. król Władysław Łokietek rozpoczął wzmacnianie państwa. Chciał ochronić je od uzależnienia od Czechów, których władca Jan Luksemburski był także tytularnym królem Polski. W obronie przed przyłączeniem do Polski książęta mazowieccy Wacław (książę płocki), Siemowit II (książę rawski) i Trojden I (książę czerski, warszawski i liwski) utworzyli z Krzyżakami sojusz antypolski. Z tego powodu król Łokietek i Litwa najechali Mazowsze w 1327 r. Wkrótce książę płocki złożył w 1329 hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, jako królowi Polski i Czech. Jego bracia po przegranej wojnie z zakonem zobowiązali się, że nie będą wspierać Władysława Łokietka. W 1351 r. Kazimierz Wielki włączył do Królestwa Polskiego większą część ziemi płockiej i zmusił do hołdu lennego książęta czersko-warszawskie. W 1355 całe Mazowsze stało się lennem Polski, a w 1526 r. zostało wcielone do Królestwa.

Podczas zaborów większa część Mazowsza znalazła się w zaborze pruskim, zaś reszta w austriackim. W latach 1807-1815 Mazowsze znalazło się w całości w Księstwie Warszawskim. Po Kongresie Wiedeńskim, aż odzyskania niepodległości Polski w 1917 r. było w okupowanym przez Rosję Królestwie Kongresowym. Natomiast  II wojna światowa sprawiła, że południowe Mazowsze wraz z Warszawą znalazło się w Generalnej Guberni.

O dziejach książąt Mazowieckich dowiecie się więcej, kiedy odwiedzicie Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie.

Co warto wiedzieć o Mazowszu? –  zamki, pałace i dworki Mazowsza

Najbardziej znanym zamkiem na Mazowszu jest z pewnością Zamek Królewski w Warszawie. Jednak jest ich tu znacznie więcej i są znacznie starsze. W Błoniu pod Warszawą znajdują się pozostałości po najstarszej na Mazowszu murowanej budowli tego typu. Powstała ona w trzynastym wieku za czasów Konrada Mazowieckiego. Najlepiej zachowane zamki książąt mazowieckich znajdują się w Płocku, Ciechanowie, Liwie, Czersku, Rawie Mazowieckiej, Sochaczewie i Warszawie – Zamek Ujazdowski. W Pułtusku, mieście słynnym z najdłuższego, liczącego 380 m długości, brukowanego rynku w Europie, znajduje się zamek biskupów płockich.

Na Mazowszu, zwłaszcza w późniejszym okresie niewielkie posiadłości, a w nich pałace i dworki, posiadali Radziwiłłowie, Czartoryscy, Lubomirscy, Zamoyscy, Braniccy, Potoccy, Leszczyńscy. Również inne znane rody magnackie i szlacheckie. Natomiast w XIX i XX w. także przemysłowcy i bankierzy. Szczególnie jest ich dużo w pobliżu Warszawy. Przy tym bardzo często zmieniały one właścicieli. Wiele z nich przetrwało w dobrym stanie do dnia dzisiejszego, lecz, na ogół, nie są dostępne dla zwiedzających z racji pełnionych funkcji budynków użyteczności publicznej lub stanowią własność prywatną.

Przyroda Mazowsza

Mazowsze to stosunkowo płaska kraina, położona w dolinach rzek, na rozległych, piaszczystych lub podmokłych równinach z niewielkimi wysoczyznami. Najwyżej położony punkt na Mazowszu ledwie przekracza 400 m n.p.m. Mimo tego krajobraz Mazowsza jest dość urozmaicony. Monotonię kolorowych pól przerywają kępy drzew rosnące wzdłuż dróg i małych strumyków. Natomiast kępy wierzb i olch wyrastają wśród zielonych, kwiecistych łąk. Resztę krajobrazu wypełniają, sięgające po horyzont, wszechobecne lasy. Najcenniejsze kompleksy leśne, to znajdujący się tuż pod Warszawą Kampinoski Park Narodowy, a także na granicy z województwem podlaskim Biebrzański Park Narodowy.

Krajobrazy i przyrodę Mazowsza ukazują w pełnej krasie parki krajobrazowe: Bolimowski, Brudzeński, Chojnowski, Gostynińsko-Włocławski, Górznieńsko-Lidzbarski, Kozienicki, Mazowiecki, Nadbużański, a także Podlaski Przełom Bugu.

Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu to malowniczy, zielony pierścień. Obejmuje on Warszawę oraz powiaty: nowodworski, otwocki, pruszkowski, grodziski, piaseczyński, żyrardowski, warszawski zachodni, sochaczewski, wołomiński, miński, legionowski i pułtuski.

Piękno krajobrazu i urok ziemi mazowieckiej utrwalił w swoich obrazach Józef Chełmoński. Natomiast romantyczny i trochę nostalgiczny duch Mazowsza oraz jego folklor i tradycje pobrzmiewają w muzyce Fryderyka Chopina.

Co warto wiedzieć o Mazowszu? – atrakcje turystyczne

Wyliczenie samych tylko atrakcji Warszawy wymaga co najmniej kilku osobnych wpisów. Może więc w tym miejscu warto  wymienić tylko kilka mniej znanych atrakcji, zwłaszcza tych, które pojawiły się stosunkowo niedawno.

Spośród warszawskich atrakcji na wzmiankę zasługuje Centrum Nauki Kopernik, miejsce szczególnie polecane ludziom młodym, które bawiąc uczy, a ucząc bawi.

Mniej znaną ciekawostą turystyczną jest Szlak Książąt Mazowieckich, na który składa się z pięć tras. Są to szlak Konrada Mazowieckiego na północy, szlak Siemowitów na zachodzie, szlak księcia Janusza na południu, szlak księżnej Anny i ostatnich książąt mazowieckich na wschodzie Mazowsza i szlak Książąt Mazowieckich w Warszawie.

Park Rozrywki Julinek jest największą tego typu atrakcją w regionie i jedną z największych w Polsce. Powstał w miejscu dawnej stacjonarnej bazy i szkoły cyrkowej, słynnej na całą Europę. Podniebny cyrk jest jednym z największych w Polsce parków linowych. 138 przeszkód znajduje się na 7 trasach o łącznej długości ponad 1 km! Atrakcję dla młodszych dzieci stanowi kraina dmuchanych zamków i pałaców. Natomiast Farma Iluzji to park rozrywki dla całej rodziny w miejscowości Mościska koło Grodziska Mazowieckiego, niecałe 30 km od Warszawy. Na ponad 6 ha częściowo leśnego terenu umieszczono kilkadziesiąt wyjątkowych atrakcji dla dzieci i dorosłych. Są tu place zabaw, kolejki, karuzele oraz tytułowy świat iluzji z m.in. Latającą Chatą Tajemnic i Kopalnią Złota.

Park of Poland – Suntago Wodny Świat to największy zadaszony park wodny w Europie. Znajdziecie go w miejscowości Wręcza koło Mszczonowa, 40 km od Warszawy. W samym Mszczonowie znajdują się termy oferujące 5 basenów. Są dwa całoroczne termalne, zjeżdżalnie wodne, sauny, grota solna. Na chętnych czekają również boiska do plażowej piłki siatkowej, plac zabaw dla dzieci oraz wiele innych atrakcji.

Polecamy też Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu.

Tekst&Foto: Roman Frej

Dodaj komentarz