Romańska kolegiata w Kruszwicy

Romańska kolegiata w Kruszwicy

Romańska kolegiata w Kruszwicy pod wezwaniem św. Piotra i Pawła oraz Narodzenia N.M.P. to jeden z dwóch słynnych zabytków miasta. Tym drugim jest Mysia Wieża spopularyzowana dzięki legendzie o Królu Popielu. Piszemy o niej w innym artykule.

Romańska kolegiata w Kruszwicy – dobrze zachowany zabytek architektury

Przyznać musimy, że w okolicy jest całkiem sporo ciekawych zabytków z początków państwa polskiego. Między innymi wspomnimy tu Wzgórze Romańskie w Strzelnie oraz kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny w Inowrocławiu.

Ten w Kruszwicy należy do najlepiej zachowanych. Od czasów jego powstania w dwunastym wieku tylko raz został nieco przebudowany. Otrzymał bowiem w szesnastym stuleciu nową fasadę po stronie zachodniej. Romański charakter kruszwickiej kolegiaty podkreślają również prostota form i surowe wnętrze. Budowla powstała prawdopodobnie w latach 1120 – 1140.

W wieku dziewiętnastym także zdarzyły się przeróbki tego kościoła. Jednakże w latach 1954-56 nastąpiła jego restauracja i przywrócenie typowo romańskich kształtów.

Orientowana świątynia ma trzy nawy, aż pięć apsyd różnej wielkości i jedną ceglaną wieżę nakrytą hełmem namiotowym. Stoi na planie krzyża łacińskiego. Jako budulec posłużyły tutaj granit i piaskowiec.

Niegdyś wieże były dwie. Jedna z nich zniknęła podczas wspomnianej wyżej przebudowy z wieku szesnastego. Trzy romańskie portale prowadzą do wnętrza od strony południowej.

Kolegiata stoi na skarpie po wschodniej stronie Jeziora Gopło na trasie Szlaku Piastowskiego. W 1970 roku papież Paweł VI nadał kolegiacie godność bazyliki mniejszej.

Romańska kolegiata w Kruszwicy – czy była to kiedyś katedra?

Niewykluczone, że kolegiata pełniła w przeszłości rolę siedziby biskupa, dlatego od czasu do czasu możecie natrafić na określenie tego kościoła katedrą. Wspomina na ten temat „Kronika Wielkopolska”. Według niej siedzibę biskupstwa przeniesiono tu z Kołobrzegu w czasie panowania Mieszka II. Ta sama Kronika podaje, że Kruszwica pozostawała stolicą diecezji do przeniesienia jej do Włocławka w 1148 roku. Natomiast według innych źródeł obydwa biskupstwa – kujawskie i kruszwickie powstało za rządów Bolesława Krzywoustego.

Pewne teksty historyczne podają również, że kościół w Kruszwicy należał niegdyś do zakonu benedyktynów. Niestety nie ma na to żadnego pewnego potwierdzenia ani też śladu klasztoru w pobliżu.

Kościół św. Piotra i Pawła w Kruszwicy – wyposażenie

Niektóre elementy wyposażenia są wyraźnie nowe dwudziestowieczne. Między innymi witraż za ołtarzem głównym. Jednakże są tu również niezwykłe cenne, zabytkowe perełki. Między innymi w czasie prac w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku odkryto dwie romańskie, kamienne mensy ołtarzowe (czyli blaty ołtarzy). Romańska chrzcielnica w kształcie kielicha pochodzi z XII wieku. W tym samym czasie powstała granitowa kropielnica, wmurowana w ścianę przy portalu południowym.

W bocznych apsydach zobaczycie obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Świętego Krzyża, które datuje się na wiek siedemnasty. Natomiast cenna późnogotycka Grupa Ukrzyżowania umieszczona na belce tęczowe powstała jeszcze sto lat wcześniej, czyli w wieku szesnastym. Czasy baroku „reprezentują” tu zdobione intarsjami konfesjonały i ławki.

Warto spojrzeć też w górę. Pod sklepieniem ujrzycie dwa cenne żyrandole. Mosiężny z 1643 roku o 16 ramionach i pozłacany o 20 ramionach, ofiarowany kolegiacie w 1929 roku.

Wiele cennych dzieł sztuki z kolegiaty w Kruszwicy możecie obecnie zobaczyć też w Muzeum Archidiecezjalnym w Gnieźnie.

Foto: własne

2 thoughts on “Romańska kolegiata w Kruszwicy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *