Ulica Mariacka w Gdańsku

Ulica Mariacka w Gdańsku – historia o wielu obliczach

Ulica Mariacka w Gdańsku to jedna z najpiękniejszych i najciekawszych uliczek tego miasta. Dzięki temu również bardzo rozpoznawalna. Zachwyca urodą i atrakcjami przez cały rok. Jej długa i interesująca historia oraz niespotykana architektura ściągają tłumy turystów nie tylko z Polski, lecz tak naprawdę z całego świata. Poznajcie historię, zabytki i ciekawostki ulicy Mariackiej w Gdańsku, które sprawią, że stanie się pierwszym punktem na liście „do zobaczenia” w tym nadmorskim mieście.

Krótka historia ulicy Mariackiej

Pierwsza historyczna wzmianka o ulicy Mariackiej pochodzi z XIV wieku. Wtedy jednak nie nazywano jej wcale „Mariacką”, a w języku łacińskim „platea Dominae Marie”. Było to bezpośrednie nawiązanie do rozpoczynającej ulicę świątyni Najświętszej Marii Panny. Kolejną nazwą, jaka została jej nadana była „Frauengasse” co na język polski tłumaczono jako „Panieńska”. Ta nazwa również nawiązywała do niedalekiej świątyni. Do połowy XV wieku ulica Mariacka pozostawała o wiele krótsza, niż znamy ją dzisiaj, z powodu podmokłych terenów w pobliżu Motławy. Najprawdopodobniej ulica sięgnęła Motławy dopiero około roku 1484, kiedy to wybudowano Bramę Mariacką.

Co może okazać się zaskakujące, początkowo ulica Mariacka nie wyróżniała się niczym szczególnym. Wznoszono na niej proste budynki z cegły, które dopiero po wielu latach wraz z rozwojem ośrodka portowego Gdańska, zaczęły być zastępowane wspaniałą architekturą, która dziś cieszy nasze oczy. Od końca XV wieku na Mariackiej zaczęto budować znane nam dzisiaj renesansowe oraz wczesnobarokowe kamieniczki. Wtedy też ze względu na podmokłość terenu zaczęły powstawać charakterystyczne dla tej ulicy nieco wzniesione nad poziom ziemi piwnice. Znaleziska archeologiczne potwierdziły, że w tamtych czasach w piwnicach działały zakłady szewskie. W późniejszych latach na ulicy zaczęli osiadać bogatsi kupcy, patrycjusze i mieszczanie, którzy w piwnicach tworzyli swoje magazyny. Dopiero wtedy rozpoczęła się era prestiżu ulicy Mariackiej.

Ulica Mariacka w Gdańsku – piwnice i przedproża

Wyniesione ponad poziom gruntu piwnice stały się inspiracją do tworzenia przedproży, które dziś stanowią symbol ulicy Mariackiej. Przedproża to rozległe wejścia z szerokimi schodami, balustradami i zdobnymi słupkami, nazywane niekiedy także gankami, które bogaci mieszkańcy Gdańska chętnie ozdabiali rzeźbami, finezyjnymi kratami oraz rzygaczami, czyli efektownymi odprowadzaczami wody z rynien. Rzygacze przybierały najróżniejsze formy – od pięknych delfinów, przez ogromne głowy ryb, aż do przerażających bestii. Niestety w marcu 1945 roku ulica Mariacka, tak samo jak większość Gdańska, została niemal doszczętnie zniszczona. Zachowała się jedynie kamienica nr 1 oraz kawałki Bramy Mariackiej i Domu Przyrodników. Odgruzowywanie ulicy rozpoczęto w roku 1952, a prace nad jej odbudową trwały aż do lat 70.

Dziś przedproża zajmują klimatyczne ogródki restauracji, kawiarenek i galerii, a piwnice – zakłady jubilerskie specjalizujące się w wyrobach z bursztynem. Urodą budynków, niezwykłym połączeniem architektonicznym i niepowtarzalną atmosferą ulicy Mariackiej od zawsze zachwycali się artyści. O ulicy tej pisali m.in. Joanna Schopenhauer, matka słynnego filozofa Artura Schopenhauera, Jadwiga Deotyma-Łuszczewska, poeta i powieściopisarka epoki romantyzmu, a także pisarz historyczny Franciszek Klein.

Największą atrakcją ulicy Mariackiej z pewnością jest jej niespotykana architektura wraz z przedprożami i rzeźbami kryjącymi wewnątrz rzygacze. Styl kamienic to przeplatanka gotyku i baroku. Już sam spacer po ulicy Mariackiej jest wyjątkowym przeżyciem, którego nie zapomnisz do końca życia. Ulica odcięta jest od ruchu samochodów, a więc spacerować można po niej całą szerokością, o każdej porze dnia i nocy.

Bazylika Mariacka, kamienice i inne atrakcje

Z pewnością warty uwagi jest kościół Mariacki, który zamyka ulicę Mariacką od zachodu. Jest to największy kościół z cegły na świecie – jego budowa trwała aż 159 lat! Budowę rozpoczęto w 1343 roku, a ostatnią cegłę położono w 1502 roku.

Sam kościół Mariacki też zasługuje na osobną wycieczkę. Jego wnętrza obfitują w interesujące zabytki, m.in. epitafia, zdobne ołtarze czy płyty nagrobne, które są pozostałością po latach, kiedy kościół służył jako nekropolia dla najbardziej wpływowych mieszkańców Gdańska. Bazylika Mariacka udostępniła do zwiedzania również wieżę, na którą prowadzi 409 schodów (78 metrów wysokości). Ze szczytu roztacza się piękna panorama na cały Gdańsk. Przy dobrej widoczności można dostrzec stamtąd także Gdynię i Klif Orłowski. Bazylikę, jak i wieżę można zwiedzać od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30-17:30, a w niedziele i święta w godzinach 11:00-12:00, 13:00-17:30. Wejście na wieżę z punktem widokowym kosztuje 12 zł za bilet normalny oraz 6 zł za ulgowy. Dochód przeznaczony jest na utrzymanie i konserwację Bazyliki.

Kamienica nr 1 jako jedyna przetrwała zniszczenia z 1945 roku. Uznana jest za najstarszy budynek mieszkalny w Gdańsku. Swego czasu mieszkał w nim sam Mikołaj Kopernik, genialny astrolog, który ówcześnie znany był jako energiczny kanonik warmiński. Płyty przedprożowe przestawiają sceny Zwiastowania NMP.

Na wschodnim końcu ulicy mieści się przykuwający uwagę Dom Przyrodników, który pełni dziś funkcję siedziby Muzeum Archeologicznego. Niegdyś działało tam Towarzystwo Przyrodnicze. Dzięki temu kamienica zawdzięcza piękne zdobienia – personifikacje nauk.

Płyta przedprożowa kamienicy nr 35 wprawiła w zdumienie nie jednego turystę. Do oryginalnie znajdującego się na niej księżyca, podczas odbudowy Gdańska po wojnie, został dodany… statek kosmiczny tzw. Łunochod. W ten sposób artyści zaangażowani w odbudowę ulicy Mariackiej zażartowali z wyścigu kosmicznego, który rozgrywał się między Stanami Zjednoczonymi i Związkiem Radzieckim.

Bursztyny, jubilerzy i …co jeszcze?

Ulica Mariacka to również najlepsze miejsce na zakup pięknej pamiątki po wizycie w Gdańsku. Zakłady jubilerskie z bursztynami zajmują większą część ulicy zachęcając spacerujących turystów wystawkami przed kamienicami pełnymi biżuterii z tym wspaniałym kamieniem. Kolczyki, bransoletki, naszyjniki i pierścionki, a także najróżniejszej wielkości figurki ozdobione bursztynami zachwycą każdego!

Na ulicy Mariackiej znajduje się o wiele więcej atrakcji, niż te wyżej wymienione. Zwróćcie także uwagę na oddział Związku Literatów Polskich, Galerię Wydra, niemiecką sentencję ozdabiającą portal kamienicy nr 36, Klub Aktora. Popatrzcie także na Bramę Mariacką z herbem miasta czyli dwoma lwami. Jest najstarszym przedstawieniem herbu Gdańska w takiej postaci.

Warto też przejść się na spacer ulicą Długi Targ.

Tekst i Foto: Patrycja Abramian – Tarcha