Wystawa szopek krakowskich

Wystawę szopek krakowskich każdego roku prezentuje Muzeum Historycznym Miasta Krakowa od grudnia do lutego. Zwykle w oddziale na Rynku, lecz w styczniu roku 2020 znaleźliśmy ją w budynku muzeum Celestat w Parku Strzeleckim na ulicy Lubicz.

Tradycja budowania bożonarodzeniowych szopek sięga czasów świętego Franciszka z Asyżu. Od osiemnastego wieku (niektóre źródła podają nawet szesnastego) w Polsce w czasie bożonarodzeniowym pojawiali się na wsiach i ulicach miast kolędnicy. Przedstawiali on sceny nie tylko biblijnego narodzenia Jezusa. Łączyli to  z ludowymi zwyczajami. Włączali też w inscenizacje postacie historyczne, a nawet legendarne. Natomiast jednym z atrybutów takich kolędników była właśnie szopka. Figurki Maryi, Józefa i Dzieciątka stały w niej na tle współczesnej wtedy architektury.

Typowe szopki krakowskie pojawiły się w drugiej połowie XIX stulecia. Pierwszym mistrzem ich budowania był Michał Ezenekier. Sięgają one korzeniami do tych wcześniejszych. Natomiast najbardziej istotną ich cechą jest wplatanie w konstrukcję charakterystycznych, znanych w Krakowie budowli. Znajdziecie w nich  kształty murów obronnych, Barbakanu, Bramy Floriańskiej. Obowiązkowe są także wieże kościołów, których jest przeważnie 3, 5 lub 7. Prócz tego są liczne arkady, attyki, godła i chorągwie. Łączą elementy gotyckie, renesansowe i barokowe. Wśród postaci zauważycie tradycyjnie Świętą Rodzinę, anioły, Trzech Króli, ale także Wawelskiego Smoka, Pana Twardowskiego, Lajkonika. Są postacie z polskiej historii, przedstawiciele grup etnicznych, Cyganów, Żydów, maszkary zwierzęce i przeróżne inne.

Szopki mogą być w bardzo wielu rozmiarach – od dużych ponad metrowych po miniatury mieszczące się w małych pudełkach. Natomiast, materiał do budowania też bywa różny – drewno, tektura, sklejka, prócz tego błyszczące blaszki, celofany, kolorowe szybki i tworzywa sztuczne. Niektóre są elektrycznie podświetlane z wmontowaną pozytywką.

W 1937 roku  z inicjatywy Jerzego Dobrzyckiego pierwszy raz urządzono konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską. Druga edycja odbyła się w roku 1938, a kolejne z powodu wojny dopiero po roku 1945.

Te małe dzieła sztuki zostały wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Tekst sponsorowała firma wykonująca frezowanie w drewnie.

Foto: Monika Gontarz i B.G.