Pocysterski kościół w Kamieńcu Ząbkowickim

Pocysterski kościół w Kamieńcu Ząbkowickim stoi niejako w cieniu (dosłownie i w przenośni) znacznie bardziej znanego zabytku w tym mieście. Mianowicie Pałacu Marianny Orańskiej. Mimo to warto zajrzeć tu chociaż na chwilę ze względu na historię i wartość pamiątkową.

Pocysterski kościół w Kamieńcu Ząbkowickim – Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i świętego Jakuba

Zauważyliśmy, że na wielu stronach internetowych napisane jest iż opisywany tu pocysterski kościół w Kamieńcu Ząbkowickim nosi imię Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Jednakże tablica informacyjna, która wisi bezpośrednio w kościele podaje, że drugim patronem miejsca jest święty Jakub Starszy – jeden z apostołów.

Kościół klasztorny – efekt przebudowy z XVII wieku

Budowę rozpoczęto już pod koniec XIII wieku. Zabytek stoi na miejscu jeszcze innego budowanego przez zakon augustianów. Jednakże obecny kształt zabytku w znacznej części pochodzi z lat znacznie późniejszych – przełomu siedemnastego i osiemnastego stulecia. Świadczy o tym sporo elementów barokowych. Między innymi szczyt fasady.

W 1633 roku kościół klasztorny przeszedł bowiem przebudowę za czasów opata Szymona III Rudigera. Było to po części wymuszone, ponieważ na skutek wojen husyckich, a także z nastaniem wojen śląskich klasztor kamieniecki zaczęły mocno podupadać. Dla ratowania opactwa pożyczek udzieliła mu kapituła generalna cystersów.

Architektura kościoła w Ząbkowicach

Dawny kościół klasztorny cystersów to budynek jest trójnawowy halowy czyli wszystkie nawy mają tę samą wysokość. Stoi na planie krzyża łacińskiego. Znaczy to, że posiada także transept.

Jako budulec świątyni posłużyły bloki kamienne. Do głównego budynku przylega kilka bocznych kaplic, które powstały w stylu barokowym. Na zewnątrz kiedy popatrzymy na fasadę wyraźnie potrafimy odróżnić część gotycką (czyli starszą) od części barokowej dobudowanej powyżej. Nie ma wieży, na którą możecie wejść jest tylko wysoka iglica.

Kościół w Kamieńcu Ząbkowickim – wystrój wnętrza

Wystrój reprezentuje styl barokowy. Wewnątrz przyciąga uwagę duży ołtarz główny – dzieło  Caspra Georga Kőnigera z 1704 roku. W jego centralnej części widnieje obraz Wniebowzięcia NMP wykonany przez Michaela Willmanna. Jest to jeden z najwyższych ołtarzy drewnianych w Polsce. Ma wysokość 22 metry.

Warto spojrzeć także na ołtarze boczne i kaplice kościelne. Niektóre z nich  zdobią obrazy jakie stworzył Jan Krzysztof Liszka. Cenny jest też cykl późnobarokowych rzeźb Czternastu Wspomożycieli. Powstał on w latach 1709-11, a ich autorstwo przypisuje się wybitnemu rzeźbiarzowi Tomasowi Weisfeldtowi.

Zwróćcie także uwagę na piękną ambonę i inne ciekawe dzieła sztuki malarskiej i rzeźbiarskiej.

Opactwo cystersów, a rozwoju gospodarczy okolicy

Za czasów cysterskich wokół kościoła (podobnie jak w wielu innych miejscach) wokół świątyni rozwijały się liczne zakłady rzemieślnicze. Między innymi tkackie i szewskie. Był młyn, browar, tartak, kuźnie klasztorne i inne warsztaty zgodnie z zasadą „módl się i pracuj”. Stworzono także bibliotekę klasztorną.

Klasztor kamieniecki wywierał więc duży wpływ na okoliczną ludność. Nie tylko pod względem religijnym ale też przyczyniał się do rozwoju i rozkwitu gospodarczego. Dobra jakość gleb w rejonie doliny Nysy Kłodzkiej sprzyjała rolnictwu. Pobliskie stawy dostarczały opactwu ryb.

W 1272 roku książę Henryk IV Probus  nadał klasztorowi przywilej odbywania targów, a rok później przekazał mnichom prawo do wydobywanych na terenach należących do opactwa minerałów i złóż. Do poprawy zamożności klasztoru przyczyniły się zwolnienia z podatków na rzecz księcia, które zakonnicy sukcesywnie uzyskiwali.

Pod koniec XIII wieku w skład dóbr klasztornych wchodziło kilkanaście wsi. W klasztorze kamienieckim przebywało nawet do 80. zakonników.

Cystersi kamienieccy sprawowali opiekę nad Sanktuarium z cudowną figurą Matki Bożej w Bardzie Śląskim.

Kościół w Ząbkowicach po sekularyzacji

Ciekawostką jest, że w czasie II wojny światowej w klasztorze i kościele znajdowała się największa na Śląsku składnica dzieł sztuki i archiwaliów.

Po II wojnie światowej w zachowanych budynkach klasztoru powstał oddział Archiwum Państwowego we Wrocławiu, a w obiektach gospodarczych Ośrodek Hodowli Zarodowej.

Natomiast sama świątynia zaczęła pełnić rolę kościoła parafialnego już w roku 1810 kiedy klasztor kamieniecki poddano sekularyzacji. 38 zakonników rozpoczęło pracę w parafiach diecezjalnych. Wcześniej zniszczeń dokonały też wojska napoleońskie, które stacjonowały w Kamieńcu w 1807 roku.

Na domiar złego w 1817 roku w klasztorze wybuchł potężny pożar. Doszczętnie spłonęło wschodnie skrzydło klasztoru, a w kościele spłonął dach. Dobra klasztorne uległy rozproszeniu i dewastacji.

Często zamknięty

My, podobnie jak pewnie wielu innych turystów odwiedziliśmy to miejsce przy okazji podziwiania tutejszego pałacu Mariany Orańskiej. Niestety  zobaczyliśmy wszystko tylko od strony kruchty bowiem świątynia była zamknięta. Znaczy to, że aby zobaczyć całość od środka trzeba by wybrać się na nabożeństwo.

Foto: własne