Monaster św Onufrego w Jabłecznej

W dzisiejszym artykule chcemy zaprosić Was na wschód Polski. Monaster św Onufrego w Jabłecznej znajduje się bowiem nad Bugiem tuż przy granicy z Białorusią. Zresztą bardzo podobnie jak słynne katolickie sanktuarium w Kodniu. Obydwa miejsca bez problemu odwiedzicie podczas jednego popołudnia, kiedy będziecie w okolicy. Jest to też niedaleko miast Chełm i Włodawa.

Monaster św Onufrego w Jabłecznej czyli męski klasztor prawosławny

Miejsce uchodzi jako prawosławne sanktuarium uznane przez prezydenta za Pomnik Historii. Jest to najstarszy nieprzerwanie działający monaster prawosławny na terenie Polski. Istnieje tutaj od piętnastego wieku. Jako jeden z nielicznych nie przyjął postanowień Unii Brzeskiej z roku 1595. Tutejsza przepiękna świątynia zachwyca bogactwem zdobień i licznymi arcydziełami sztuki sakralnej. Chociaż trzeba napisać, że w przeszłości było ich jeszcze więcej, niektóre poginęły lub uległy zniszczeniu na skutek dziejowych kataklizmów. Klasztor słynie też między innymi z wielowiekowych tradycji muzycznych. Gromadzi rękopisy nut, prowadzi szkołę psalmistów i dyrygentów cerkiewnych.

Okolica jest piękna pod względem krajobrazowym. W bliskim sąsiedztwie klasztoru znajdziecie liczne dęby szypułkowe uznane jako pomniki przyrody. Dodając fakt położenia z dala od wielkiej cywilizacji jest to oaza spokoju, gdzie można nieco duchowo odpocząć.

Ikona świętego Onufrego i historia klasztoru

Tutejsza cerkiew jest celem licznych pielgrzymek, które przybywają tu w celu pokłonienia się niezwykłym ikonom, zwłaszcza ikonie świętego Onufrego i ikonie Matki Bożej. Pątnicy już od ponad pięciuset lat przybywają do Jabłecznej. Nierzadko pieszo. Najwięcej z nich gromadzi się na odpust 25 czerwca.

Według miejscowej legendy tutejszym rybakom łowiącym ryby nad Bugiem w pobliżu Jabłecznej ukazał się święty Onufry. Inna historia mówi też, że znaleziono tutaj ikonę, która przypłynęła rzeką. Wydarzenie to uznano za na tyle cudowne, że dla tej ikony zbudowano kaplicę, a kilku mężczyzn, którzy strzegli owego wizerunku przyjęło śluby zakonne.

Według oficjalnych źródeł klasztor powstał w końcówce piętnastego stulecia. Fundatorką była Anna Zaberezińska z domu Nassuta wraz z mężem Janem – wojewodą trockim, marszałkiem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wtedy też już najprawdopodobniej powstała tu drewniana cerkiew.

Pod koniec lat 20. XVI w. właścicielką i równocześnie główną patronką klasztoru została Teodora Boguszowa Bogowitynowicz z rodu Sanguszków. Natomiast kolejna nowa cerkiew stanęła w siedemnastym wieku, kiedy opiekę nad miejscem przejął ród Leszczyńskich.

W czasach zaborów na terenie monasteru znajdowała się między innymi szkoła parafialna dla okolicznej ludności. Przyjmowała ona dzieci niezależnie od wyznania. Przy klasztorze działała także szkoła dla psalmistów, sierociniec, jadłodajnia dla ubogich i ambulatorium. Nowa murowana cerkiew powstała w latach 1838 – 1840.

Monaster św Onufrego w Jabłecznej – ciężkie czasy i odbudowa

W 1915 roku na krótko mnisi się stąd wyprowadzili. Natomiast wrócili po czterech latach. W tym czasie klasztor opanowały wojska niemieckie, które doprowadziły go do ruiny miejsca. Cerkiew ocalała ale do 1920 była zamknięta. Kolejne nieszczęścia i zniszczenia przyniosła II wojna światowa, ale też akcja „Wisła”, podczas której wysiedlono stąd niemal wszystkich prawosławnych parafian.

Odbudowa miała miejsce w latach pięćdziesiątych XX wieku. W tym czasie do monasteru wróciły również ikony św. Onufrego i Matki Bożej, wywiezione do Rosji podczas ewakuacji w 1915 r.

Cerkiew i klasztor dzisiaj

Klasztor i cerkiew otoczone są murem. Świątynia powstała w stylu klasycystycznym na planie krzyża greckiego. Jest orientowana. Na przecięciu jej ramion wznosi się kopuła. Fasadę zdobi piękny czterokolumnowy portyk.

Wnętrze zdobi piękna polichromia wykonana przez D. P. Nowogrodzkiego oraz Iwana Wolskiego i bogaty ikonostas autorstwa W. Łojko oraz F. Skulimowskiego. W nim m.in. otaczane kultem ikony: Matka Boska, zwana Jabłeczyńską w otoczeniu 16 proroków (tzw. „Spełnienie Przepowiedni Proroczych”) w posrebrzanej sukience oraz św. Onufry.

Oprócz głównej cerkwi w pobliżu stoją też jako osobne budowle kaplice Świętego Ducha i Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Są one drewniane, wzniesione w stylu bizantyjsko-ruskim.