Miasto Jawor na Dolnym Śląsku
Miasto Jawor – co warto o nim wiedzieć
Miasto Jawor jest siedzibą powiatu. Historycznie leży na Równinie Chojnowskiej. Pomiędzy Nysą Szaloną, Jawornikiem i Paszówką. W pobliżu są też Legnica, Bolków, Złotoryja oraz Jelenia Góra. Obecnie liczy około 22000 mieszkańców. Można tu dotrzeć pociągiem z Legnicy, Jaworzyny Śląskiej czy Kłodzka, a także drogą krajową S3. Znajduje się w środkowej części Dolnego Śląska. Gród ten znany jest z Kościoła Pokoju zaliczonego do światowego dziedzictwa zabytków kultury UNESCO. Często mówi się też o nim „Miasto Chleba, Miasto Pokoju”. Nazwę swą zawdzięcza od jawora, drzewa liściastego pospolicie rosnącego w Sudetach. Zobaczmy zatem, co można tu zwiedzić i jaką historię kryje miasto Jawor.
Trochę historii
W wykazie “Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung” znaczenie nazwy grodu podawane jest jako Ahornstadt (pol. miasto jaworów). Osadnictwo na tym terenie sięga czasów neolitu ok. 5000 lat p.n.e.
W przeszłych czasach był tu także centralny gród słowiańskiego plemienia Trzebowian. W 1203 roku gród ten spłonął. Zniszczeniu uległ też słowiański ośrodek kultu. W 1242 roku po raz pierwszy w dokumencie wydanym przez kancelarię księcia Bolesława II Rogatki wymieniono nazwę miejscowości. Niestety nieznana jest dokładna dat uzyskania praw miejskich ze względu na brak zachowanego aktu lokacyjnego.
W 1274 roku Jawor stał się stolicą Księstwa Jaworskiego. W jego skład wchodziły jeszcze między innymi Bolków, Kamienna Góra, Lubawka, Lwówek Śląski i Świerzawa. Po śmierci księcia Bolka I Surowego powstały trzy dzielnice. Niedługo później stał się częścią samodzielnego Księstwa Piastowskiego. W drugiej połowie czternastego wieku władzę w Księstwie Świdnicko – Jaworskim przejęła Agnieszka Habsburska. A po jej śmierci w 1392 roku Jawor stał się miastem czeskim.
Na początku XVI stulecia był tu główny ośrodek tkactwa lnu na Dolnym Śląsku. W 1516 roku odbyło się powstanie ludowe przeciwko patrycjatowi, a dziesięć lat później nastąpił rozwój ruchów luterańskich. Pod koniec szesnastego wieku roku spłonęła znaczna część miasta. Natomiast kolejne zniszczenia przyniosła wojna trzydziestoletnia. W 1648 roku stacjonujący w Jaworze niewielki garnizon szwedzki ograbił mieszkańców i także podpalił gród. W kolejnym stuleciu na skutek wojen śląskich w latach 1740-1763 zaczęły się rządy państwa pruskiego.
Już w latach 1856–1902 powstała linia kolejowa do Legnicy oraz Jaworzyny Śląskiej. Wtedy też w mieście działała Loża Masońska św. Marcina pod Trzema Złotymi Kłosami. W 1945 roku tereny te dostały się w granice Polski. Do dnia dzisiejszego przetrwało dużo zabytków związanych z dziejami miasta.
Miasto Jawor – co warto tu zobaczyć?
Ewangelicki Kościół Pokoju , który powstał w latach 1654-1655. Jest jednym z trzech Kościołów Pokoju wybudowanych po wojnie trzydziestoletniej i jednym z dwóch zachowanych do dziś. Szczegółowo piszemy o nim w osobnym tekście.
Kościół p.w. św. Marcina z XIII wieku. Do najwcześniejszych powstałych elementów wystroju kościoła należą: figura św. Marcina z XIV wieku, płyta epitafijna ze sceną Ukrzyżowania z 1362 roku, figura Madonny z Dzieciątkiem z XV wieku oraz figura Matki Boskiej Bolesnej z XVI wieku. Jemu także poświęcamy oddzielny artykuł. Zabytkowe są również kościół klasztorny sióstr beginek oraz kościół ojców bernardynów. Niestety nie pełnią już roli świątyń katolickich. W pierwszym z nich mieści się zbór zielonoświątkowy. Natomiast drugi został zamieniony na muzeum. W mieście jest też kilka zabytkowych kaplic.
Oprócz wyżej wymienionych koniecznie wspomnimy czternastowieczny ratusz. Z jego pierwotnego kształtu do dzisiaj zachowała się tylko gotycka wieża wysoka na 61 metrów. Na Rynku i w jego pobliżu zobaczycie sporo zabytkowych domów z wieków od szesnastego do dwudziestego. Musimy napisać też o średniowiecznych murach obronnych, baszcie. Obowiązkowo spójrzcie również na Zamek Piastowski – powstał w XII wieku. Od końca XIV wieku do 1741 roku władzę w tej warowni sprawował Fryderyk II Wielki. Natomiast po II wojnie światowej w zamku mieściło się tu więzienie. Możecie przejść się też jeszcze na spacer do cmentarza żołnierzy radzieckich. Sami sprawdźcie co się tu jeszcze znajduje.
Niestety wiele zabytków prosi się o remont.
Tekst & Foto: Michał Sosnowski