Dąb Bartek – słynne polskie drzewo
Najsłynniejsze (chyba) polskie drzewo – dąb szypułkowy nazwany imieniem Bartek znajdziecie przy drodze prowadzącej z Zagnańska do Samsonowa. W województwie świętokrzyskim na północ od Kielc.
Dąb Bartek koło Zagnańska
W pobliżu, gdzie stoi dąb Bartek przechodzi zielony szlak turystyczny z Bliżyna do Zagnańska. Jak pisaliśmy wyżej jest to blisko Kielc. Teren ten należy do leśnictwa Bartków. Nadzór sprawuje nadleśnictwo Zagnańsk.
Istnieje legenda według której w cieniu dębu odpoczywał Bolesław Krzywousty, a w pniu ukrył swoje skarby król Jan III Sobieski.
Ile lat ma dąb Bartek?
Oczywiście nikt nie wie jaki jest dokładnie wiek dębu. Swego czasu uważano, że może nawet 1200. Według badań i publikacji polskiego dendrologa Cezarego Pacyniaka (autora pracy „Najstarsze drzewa w Polsce”) wyszło niespełna 700 (wydanie z roku 1992). 21 lat później prof Andrzej Grzywacz i Joanna Pietrzak piszą, że dąb Bartek liczy około 670 lat.
A jaki jest duży?
Ma ponad 28 metrów wysokości (dane z roku 2014). Obwód pnia na wysokości wzrostu człowieka wynosi prawie 10, a przy ziemi kilkanaście metrów. Jest nieco różny w zależności od tego na jakiej wysokości się go mierzy. Jego korona mieści się w prostokącie 20 x 40 metrów. Trzeba pamiętać, że drzewo cały czas żyje i rośnie, toteż zapewne co kilka lat rozmiary te stają się nieaktualne.
Dąb Bartek – plomby, podpory i piorunochron
Dla ratowania wiekowego staruszka trzeba raz po raz wymyślać sposoby na przedłużenie jego egzystencji. Dlatego w jego pniu umieszczono plombę. Najpierw, w roku 1920 cementową, a od 1978 żywiczną. Stare drewniane podpory, które niegdyś podtrzymywały ciężkie konary zostały w 1997 roku zastąpione przez podpory teleskopowe.
Co najmniej dwukrotnie w ciągu ostatniego stulecia drzewo było zagrożone przez ogień. Najpierw w roku 1906 podczas pożaru pobliskich zabudowań. Płomienie niesione wiatrem uszkodziły wówczas „Bartka” od wschodu. Natomiast w 1991 uderzył w niego piorun. Aby problem się nie powtórzył dąb ma założony piorunochron. Dla zabezpieczenia systemu korzeniowego przed suszą pod drzewem znajdują się studzienki nawadniające.
Co jakiś czas powstają nowe niebezpieczeństwa. Trzeba wierzyć, że znawcy tematu będą wynajdywali kolejne sposoby jego ratowania.
Kamień – pomnik, kapliczka, aleja i…co jeszcze?
W roku 1933 niedaleko dębu odsłonięto pamiątkowy kamień. Upamiętnia on Związek Walki Czynnej i Związek Strzelecki. Zwróćcie też uwagę na kapliczkę poświęconą patronowi myśliwych – świętemu Hubertowi. W pobliżu jest jeszcze aleja innych pięknych drzew z jesionami, jaworami, klonami i lipami.
Natomiast jeśli dobrze się przyjrzycie to na pniu drzewa ujrzycie żeliwne odlewy Chrystusa Ukrzyżowanego. Jeden z nich prawdopodobnie upamiętnia ofiary epidemii cholery, jaka miała miejsce w okolicy w roku 1853.
Niedaleko z inicjatywy miejscowych leśników w roku 1966 z okazji Tysiąclecia Państwa Polskiego został posadzony dąb Bartuś – potomek naszego okazałego dębu Bartek.
Co to są pomniki przyrody?
Dąb Bartek został wpisany do rejestru pomników w roku 1954. Jednakże już w 1934 ceniony botanik profesor Władysław Szafer uznał dąb Bartek za najokazalsze drzewo w Polsce.
Pomniki przyrody to twory natury ożywionej, jak też nieożywionej mające szczególną wartość przyrodniczą, naukową, historyczną lub krajobrazową. Bywają nimi okazałej wielkości albo długo żyjące drzewa, cenne źródła, malownicze wodospady, skały, głazy narzutowe albo jaskinie. Obiekty wpisane do rejestru pomników przyrody podlegają w Polsce ochronie prawnej.
Są one oznaczane małą tabliczką koloru zielonego (jeśli jest to na przykład pojedyncze drzewo), albo też tabliczką czerwoną oznaczającą obszar licznego występowania takich drzew, krzewów lub innych okazów, powiedzmy „aleja dębów”.
Opisywany tu przez nas dąb Bartek nazywany bywa królem Puszczy Świętokrzyskiej.
Inne słynne drzewa w Polsce
Miłośnicy dendrologii (nauki o drzewach) być może słyszeli o Cisie Henrykowskim (w Henrykowie na Dolnym Śląsku) – podobno najstarszym drzewie w naszym kraju. W Chojnie w województwie zachodniopomorskim zobaczycie słynny platan o imieniu Olbrzym. Natomiast obok zamku w Chudowie na Górnym Śląsku niedaleko Gliwic znajdziecie topolę Teklę. Wewnątrz jej pnia zmieścił się prawdziwy bufet z napojami.
Foto: własne