Bazylika Narodzenia NMP w Chełmie

Bazylika Narodzenia NMP w Chełmie powstała jako katedra unicka w osiemnastym wieku. Obecnie jest to kościół katolicki i jednocześnie sanktuarium Matki Bożej Chełmskiej. Wyraźnie widać, że reprezentuje styl późnobarokowy. Możecie poznać to po licznych zdobieniach widocznych także na zewnątrz budynku.

Bazylika Narodzenia NMP na miejscu cerkwi prawosławnej

W miejscu, gdzie stoi opisywany tu przez nas kościół, od trzynastego stulecia znajdowała się cerkiew prawosławna ufundowana przez króla Rusi Daniela Romanowicza. W roku 1596 biskup Chełmski – Dionizy Zbirujski podpisał akt unii brzeskiej. Wtedy też świątynia ta stała się unicką katedrą.

Na skutek pożaru w połowie siedemnastego wieku nastąpiły zniszczenia i konieczność odbudowy kościoła. Zajął się tym biskup Metody Terlecki, który jednocześnie zlecił przebudowę zabytku i nadanie jej cech barokowych. Później też jeszcze raz po raz odbywały się tu większe przebudowy i remonty. Między innymi w roku 1711. Niestety były one na tyle niedbałe, że całość groziła zawaleniem. Potrzebna więc była rozbiórka dawnej cerkwi, a na jej miejscu wyrosła nowa piękna barkowa katedra. Projekt wykonał Paweł Fontana, realizował architekt Tomasz Rezler, natomiast wystrojem zajął się Michał Filewicz.

W późniejszych wiekach też nie obeszło się bez licznych prac w odbudowie i remontach. Już w 1802 roku nastąpił pożar, a po kasacie unii w roku 1875 ponownie całość przejęła cerkiew prawosławna, która nadała budowli bizantyjsko – rosyjskie kształty. Z tego okresu do dziś przetrwał czterokolumnowy portyk przed głównym wejściem.

Na krótki czas w latach 1915 – 1918 kościół stał się magazynem broni dla wojsk austriackich.

Bazylika Narodzenia NMP w Chełmie – świątynia katolicka, ukraińska i znów katolicka

Kościołem katolickim zabytek stał się w roku 1919, kiedy przejęli go najpierw jezuici, a niedługo potem księża diecezjalni. Poczynili oni starania aby w architektonicznych kształtach przywrócić świątyni wygląd sprzed roku 1875. Był rozpisany też konkurs na urządzenie wnętrza. Niestety brak funduszy i wybuch II wojny światowej przekreślił te zamiary.

Od 1940 roku obiekt stał się na kilka lat prawosławną cerkwią ukraińską podniesioną do godności katedry. Jedynym biskupem jaki zarządzał ową nową diecezją chełmsko – podlaską był Hilarion Ohijenko. Na dobre katolicy przejęli ten kościół w roku 1944, a w 1988 papież Jan Paweł II nadał mu tytuł bazyliki mniejszej.

Architektura i wystrój bazyliki w Chełmie

Świątynia stoi na planie krzyża. Jest trójnawowa z transeptem. Na zewnątrz charakterystyczne są dwie wieże przykryte hełmami. Jest tu też duża kopuła. Niestety nie zachowało się pierwotne wyposażenie wnętrza.

W ołtarzu głównym zwróćcie uwagę na wizerunek Matki Bożej nazywanej też Matką Bożą Chełmską. jest to kopia z roku 1938. Oryginał znajduje się w Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku. To właśnie ze względu na duży kult Maryjny w tym miejscu kościół uchodzi jako lokalne sanktuarium.

Do cennych elementów we wnętrzu kościoła należy też późnobarokowa zasłona ołtarza z blachy srebrnej (tak zwane antepedium), a także dwa osiemnastowieczne obrazy Franciszka Smuglewicza. Są to„Ukrzyżowanie” i „Święty Onufry”.

Bazylika jest siedzibą Chełmskiej Kapituły Kolegiackiej. Pod prezbiterium i transeptem spoczywają dawni uniccy biskupi.

Świątynia znajduje się na najwyższym wzniesieniu i jednocześnie najstarszej części miasta. Po sąsiedzku stoi osobno czterdziestometrowa dzwonnica.