Zamek Piastowski w Raciborzu

Na Górnym Śląsku jest całkiem sporo zabytków przypominających o piastowskich korzeniach tego regionu. Należy też do nich Zamek w Raciborzu. Stoi on na wyspie Ostróg po prawej stronie Odry. Jeśli pójdziecie od strony Rynku będzie to za Mostem Zamkowym.

Zamek w Raciborzu – długa historia

Zamek Piastowski w Raciborzu należy do najstarszych zabytków na ziemiach śląskich. Sięga najprawdopodobniej trzynastego stulecia. Natomiast sam gród liczy jeszcze co najmniej kilka wieków więcej. Być może powstał jeszcze przed chrztem Polski. Niektórzy sądzą, że około roku 845, chociaż większość przekazów pisze o początku wieku XI lub końcu X.

Początkowo była to budowla drewniano-ziemna, później wzniesiono kolejne części z kamienia, zaś pierwsze partie ceglane powstały prawdopodobnie w wieku XIII.

Podobno pierwotnie zamek w Raciborzu należał do plemienia Gołężyców. Mieli tu też już od wczesnych wieków państwa polskiego swoją siedzibę książęta piastowscy, a dokładniej książęta opolsko – raciborscy. Wspomina o tym między innymi Gall Anonim, według którego w 1108 r. wojska Bolesława Krzywoustego odbiły budowlę z rąk Morawian.

Następujące słowa Galla Anonima znaleźliśmy w Wikipedii: „Gdy więc Bolesław stał na straży kraju i wszelkimi siłami dbał o sławę ojczyzny, zdarzyło się właśnie, że zjawili się Morawianie, chcąc ubiec gród Koźle w tajemnicy przed Polakami. Wówczas to Bolesław wysłał pewnych zacnych rycerzy celem zajęcia, jeśliby to było możliwe, Raciborza, sam jednak dla tej przyczyny nie zaniechał łowów i wypoczynku. Owi zaś zacni rycerze odeszli i stoczyli walkę z Morawianami, w której kilku zacnych spośród Polaków padło w boju, jednak ich towarzysze odzierżyli pole zwycięskiej bitwy i gród. Tak to wybici zostali Morawianie w walce, a owi w grodzie, nie wiedząc o niczym, zostali zagarnięci.”

Czasy świetności zamku w Raciborzu

Od XII wieku Zamek Piastowski w Raciborzu wchodził w skład grodów broniących granic państwa Polskiego od południowej strony. Największe czasy świetności miał wówczas, kiedy rezydował tu Mieszko Laskonogi. On uczynił w Raciborzu stolicę swego księstwa, a warownia zyskała fortyfikację w postaci wału drewniano – ziemnego. W 1241 obiekt oparł się atakom Mongołów. Wówczas też budowla nabrała kształtów w stylu gotyckim.

Niestety w wieku szesnastym Zamek w Raciborzu przejęli Czesi, nieco później Hohenzollernowie. Potem jeszcze przechodziła do różnych właścicieli i państw. Rządzili tu swego czasu także Austriacy i Prusowie.

Aby nie zanudzić Czytelników nie będziemy ich tu wszystkich po kolei wymieniać. Jeśli jesteście tym zainteresowani proponujemy sięgnąć po bardziej dokładne opracowania.

W czasie wojen napoleońskich czyli w XIX wieku zamek piastowski stał się szpitalem polowym dla żołnierzy francuskich.

Ważni goście na zamku w Raciborzu

W XVI w, a dokładniej w 1587 roku w zamku zatrzymał się arcyksiążę Maksymilian Habsburg – jeden z pretendentów do tronu polskiego. Natomiast w sierpniu 1683 roku spędził tu jedną noc król Jan III Sobieski zmierzający na odsiecz pod Wiedniem.

O pobycie w Raciborzu króla Jana II Sobieskiego wspomina poeta i historyk epoki baroku – Wespazjan Kochowski. Pisze on między innymi, że „Z Tarnowskich Gór przez Gliwice i Rudy, marszem drogą wśród lasów do Raciborza, kędy niegdyś była stolica Kwadów, a później siedziba książąt polskich z krwi, gdzie po przejeździe pozostawiono ciężkie wojsko pod opieką hetmana Jabłonowskiego, a król wraz z silnym wojskiem wkroczył śpiesznie na terytorium Austrii.” (cytat za Wikipedią).

Pożary i zniszczenia wojenne

Jak to zwykle bywa na przestrzeni wieków miały miejsce liczne przebudowy, rozbudowy i odbudowy po wszelkich klęskach żywiołowych i wojennych zniszczeniach. Na przykład stało się tak w w 1637 i 1858 kiedy na zamku wybuchł pożar, po którym konieczna była generalna naprawa budynku.

Przebudowy i odbudowy zdarzały się w różnych stylach. Tak więc znajdziecie tu ślady i gotyku i renesansu i baroku. A może jeszcze jakichś innych epok. Między innymi w latach od 1603-1636 czteroskrzydłowe założenie zamkowe przebudowano w stylu renesansowym. Do tych prac zatrudniano także znamienitych mistrzów włoskich.

Zamek Piastowski w Raciborzu po II wojnie światowej

Ciężkie czasy nastały w zamku także po II wojnie światowej. Brak dobrego pomysłu na wykorzystanie i wieloletnie zaniedbania sprawiły, że zabytek coraz bardziej się sypał i stawał ruiną. Dopiero od lat 90 – tych ubiegłego stulecia trwają tu prace renowacyjne, a od roku 2012 jest dostępny do zwiedzania turystycznego.

Obecne silnie przekształcony Zamek Piastowski w Raciborzu jest obiektem murowanym z cegły. Stoi na nieregularnym planie złożonym z trzech skrzydeł zgrupowanych wokół dziedzińca. Pośrodku podwórza zobaczycie studnię.

Na dziedziniec wejdziecie przez siedemnastowieczną bramę wjazdową. Na całość budowli składają się także Dom Książęcy i browar, w którym do dzisiaj produkuje się piwo.

Gotycka kaplica św. Tomasza Becketa na zamku w Raciborzu

Najstarszym i najcenniejszym elementem architektonicznym na zamku jest trzynastowieczna kaplica św. Tomasza Becketa, którą często nazywa się perłą śląskiego gotyku. Obecny wygląd kaplicy to efekt wielokrotnych przekształceń. Ma ona w sobie nie tylko elementy gotyckie, ale także barokowe i neogotyckie. Poświęcona ponownie po remoncie w roku 2016. Z dawnych wieków zachowała oryginalne ściany gotyckie – północną i zachodnią, a także obraz, niestety bez historycznego ołtarza

Ciekawostką może być też fakt, że kaplica na zamku w Raciborzu jest jednym z nielicznych w Polsce obiektów sakralnych nazwanych imieniem popularnego angielskiego kaznodziei.

W przeszłości kaplica zamkowa pełniła rolę kolegiaty, znajdowała się bowiem tutaj kapituła kanoników.

Wystawy i imprezy na zamku w Raciborzu

Wewnątrz Domu Książęcego urządzone są różne wystawy, które się zwiedza z przewodnikiem. Do najciekawszych należą dawne narzędzia tortur i ekspozycja na temat pracy w więzieniach, chociaż niestety brakuje typowych arystokratycznych wnętrz.

Zamek Piastowski w Raciborzu nie tylko możecie zwiedzać ale także raz po raz odbywają się tu różne imprezy. Na przykład koncerty, pikniki rodzinne, Raciborskie Dni Nauki i Techniki, Zamkowy Jarmark kwiatów i inne festyny.

Jednym z ciekawszych faktów jest to, że na zamku w Raciborzu możecie zobaczyć najstarsze w Polsce graffiti. Siedemnastowieczne napisy wyryte przez żołnierzy morawskich stacjonujących w zamku.

Odwiedziny na Zamku to prawdziwa uczta dla każdego pasjonata historii, regionu

Kiedy można zwiedzać Zamek Piastowski w Raciborzu?

Zwykle zamek otwarty jest przez cały rok codziennie czyli od poniedziałku do niedzieli. Wyjątek stanowią dni takie jak: Nowy Rok, sobota i niedziela wielkanocna, dzień Wszystkich Świętych (1 listopada) oraz Boże Narodzenie (24 i 25 grudnia).

Podczas jednego z pobytów w Raciborzu nam udało się zwiedzić Zamek Piastowski. Niestety w czasie kiedy piszemy ten tekst znaleźliśmy informację, że w zabytku trwają prace remontowe (mamy nadzieję, ze nie potrwają długo) i część obiektów jest wyłączona ze zwiedzania. Dla pewności warto zaglądać na stronę internetową zamku, aby sprawdzić czy coś się w tym temacie zmieniło.

Zamek Piastowski – a co w pobliżu?

Zamek Piastowski w Raciborzu to nie jedyna tutejsza atrakcja. Warto przejść się między innymi parkiem wzdłuż Odry obok zamku. W parku spróbujcie znaleźć dąb błotny uznany za pomnik przyrody. W mieście jest też ładny Rynek.

Zachęcamy też do zwiedzenia muzeum, w którym znajdziecie miedzy innymi prawdziwą mumię egipską oraz dawne techniki dentystyczne (miejsce dla miłośników historii „z dreszczykiem”)

Spośród budowli sakralnych polecam szczególnie dwa zabytkowe kościoły – podominikański świętego Jakuba i duży ładny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Blisko zamku jest jeszcze neogotycki św. Jana Chrzciciela. Wspomniane tu obiekty dokładniej opisujemy w innych naszych artykułach.

Punkt Informacji Turystycznej i Kraina Górnej Odry

Punkt Informacji Turystycznej znajduje się na zamku więc po zwiedzaniu obiektu bez problemu dowiecie się więc co i gdzie zobaczycie w pobliżu.

Cały Racibórz a więc i Zamek w Raciborzu ale także Rybnik, sanktuarium w Rudach, rezerwat Łężczok i mnóstwo innych atrakcji, które bardziej szczegółowo opisujemy w naszych innych artykułach znajdują się w tak zwanej Krainie Górnej Odry. Warto na ich zwiedzanie poświęcić niejeden weekend czyli soboty niedziele i święta, albo nawet zwykłe dni tygodnia.

Jeśli lubicie zamki i pałace to możecie też pojechać do pobliskiego Tworkowa. To już nie Racibórz ale powiat raciborski. Wprawdzie zamek w Tworkowie jest już tylko ruiną, ale ostało się z niej dość sporo i jest dostępna do zwiedzania.