Kościół św Jana Apostoła w Pińczowie

Opisywany tu przez nas zabytek należy bez wątpienia do najładniejszych i najciekawszych w regionie. Ujrzycie go w centrum miasta bardzo blisko Rynku.

Farny kościół św Jana w Pińczowie

Piękny kościół św Jana Apostoła w Pińczowie na Ponidziu jest podobno najstarszą budowlą miasta. Chociaż trafiliśmy też na opisy wedle których w czternastym stuleciu stała w tym miejscu zupełnie inna świątynia – być może drewniana.

Kościół początkowo reprezentował styl gotycki, po którym dziś już prawie nie ma śladu. Po przebudowach w siedemnastym wieku obiekt otrzymał cechy manierystyczne (niektóre źródła podają, że barokowe). Z czasów gotyku najlepiej zachowała się zachodnia kruchta z krzyżowo – żebrowym sklepieniem, a także gotycki portal.

Zasługi biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w Pińczowie

Murowany kościół św Jana w Pińczowie powstał w piętnastym wieku. Przyczynił się do tego biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Początkowo były plany aby utworzyć tu kolegiatę. Jednakże ostatecznie erygowano parafię i klasztor paulinów. Dlatego też tutejsza posługa duszpasterska w przeszłości należał do zakonu.

Kościół św Jana Apostoła w Pińczowie – świątynia protestancka

Na pewien czas pod koniec szesnastego stulecia kościół św Jana w Pińczowie przejęli kalwini. Zdarzyło się tak głównie dlatego, że ówczesny właściciel miasta Mikołaj Oleśnicki związał się z ruchem reformacyjnym.

W tym czasie w Pińczowie odbyły się 22 synody protestanckie, podczas których podjęto między innymi decyzję o tłumaczeniu Pisma Świętego na język polski.

W kościele pochowany jest pastor i teolog protestancki Jan Łaski działacz polskiej reformacji. Protestanci odprawiali swoje nabożeństwa w kościele św Jana przez okres około 100 lat. Po odzyskaniu kościoła świątynię wyremontowano (a raczej przebudowano – o czym więcej poniżej) i ponownie konsekrowano.

Rodzina Myszkowskich i rekatolizacja

Spore zasługi w przywróceniu kościoła św Jana katolikom miała rodzina Myszkowskich. Wywodził się z niej między innymi Piotr Myszkowski – podkanclerz koronny i biskup krakowski. To on wykupił Pińczów od rodziny Oleśnickich w roku 1580, a jego spadkobiercy postawili w pobliżu piękną rezydencję. Natomiast Zygmunt Myszkowski powierzył klasztorowi paulinów pod opiekę tutejszą szkołę parafialną.

Jak dobrze się przyjrzycie to wewnątrz świątyni znajdziecie herb Myszkowskich i herb Oleśnickich.

Kościół św Jana Apostoła w Pińczowie – co trzeba tu zobaczyć?

Obecne kształty kościół św Jana apostoła i Ewangelisty w Pińczowie zawdzięcza przebudowie jaka zdarzyła się z inicjatywy generała zakonu paulinów Mikołaja Straszewskiego. Prace rozpoczęły się około roku 1637. Natomiast wielka wymiana wyposażenia (między innymi ołtarzy) miała miejsce w osiemnastym wieku. W późniejszych czasach również zdarzały się różne remonty, z których warto wspomnieć ten na przełomie XIX i XX wieku, kiedy powstała polichromia.

Świątynia jest trzynawowa z układem bazylikowym. Zamknięte półkoliście prezbiterium jest nieco niższe i węższe od nawy głównej. Natomiast zewnątrz zamiast wieży wznosi się ponad dachem tylko sygnaturka (co zresztą często spotyka się w kościołach okolicy). Kiedy wejdziecie do środa przyciągnie Waszą uwagę wielki przepych i bogactwo dekoracji – typowe dla czasów baroku. W latach 1720 – 1723. Do nawy południowej dobudowano przylegającą kaplicę Aniołów. Stoi ona na planie kwadratu i przykryta jest niewielką kopułą z latarnią.

Kościół św Jana Apostoła w Pińczowie ma mnóstwo przepięknych detali, które długo trzeba by wymieniać. Zdobią go między innymi piękna dekoracja stiukowa i barokowe ołtarze – główny i dziewięć bocznych w stylu regencji, które umieszczone są: przy tęczy, na czterech filarach międzynawowych oraz w nawach bocznych.

Stalle, krucyfiks, arkady i…?

Po obu stronach prezbiterium popatrzcie na wspaniale rzeźbione siedemnastowieczne stalle, w które wkomponowany jest drewniany portal do zakrystii z rzeźbą św. Zofii. Natomiast na zapleckach stalli ujrzycie sceny z życia pustelników.

Natomiast w centralnym miejscu ołtarza głównego zobaczycie zabytkowy krucyfiks. Warta wspomnienia jest też piękna osiemnastowieczna ambona z figurą św Jana. Musimy napisać, że cenny jest tu jeszcze chór muzyczny z rokokowymi organami. Nad głowami wiernych znajdują się sklepienia kolebkowe.

Do nawy głównej przylegają nawy boczne otwarte do głównej okrągłołukowymi arkadami filarowymi. Wewnątrz gotyckiej kruchty znajduje się późnorenesansowy nagrobek Anny z Łaszczów Juszczykowej oraz jej dzieci, z 1618 r.

Korpus nawowy kościoła św. Jana i kruchtę przykrywają dachy dwuspadowe, a prezbiterium dwuspadowy, przechodzący nad kolistą absydą w wielopołaciowy. Nawy boczne i zakrystia przykryte są dachami pulpitowymi.

Dzwonnica stoi obok

Po sąsiedzku obok kościoła jako osobny budynek stoi siedemnastowieczna czternastometrowa dzwonnica. W Internecie znaleźliśmy różne (sprzeczne) informacje na temat dzwonów. Niektórzy piszą, że w niej wiszą cztery dzwony, w tym dwa gotyckie. Jeden z nich też ufundował wspomniany wyżej biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Jednakże na innej stronie widnieje informacja, że dziś w dzwonnicy znajdują się dwa dzwony z gotyckimi napisami i trzeci fundowany przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, kilkukrotnie naprawiany. Szczerze nie wiemy, który wpis jest prawdziwy.

Pomniki i figury wokół kościoła

Na zewnątrz obok świątyni stoi kilka ciekawych posągów. Najstarsza jest kolumna Maryjna z 1661 roku.
Natomiast na północ od kościoła zwróćcie uwagę na figurę św. Floriana z 1907 roku, ufundowaną przez strażaków w roku jubileuszowy pińczowskiej straży ogniowej. Zaś po południowej stronie świątyni znalazł swoje miejsce pomnik św. Jana Pawła II. Rzeźbę wykonali więźniowie osadzeni w Zakładzie Karnym w Pińczowie. Kolejny posąg to całopostaciowy pomnik biskupa Zbigniewa Oleśnickiego.

Kościół św Jana Apostoła w Pińczowie i klasztor paulinów – co jeszcze warto wiedzieć?

Podczas przebudowy paulińskiej świątyni, w latach 1647 – 1650, przeorem klasztoru pińczowskiego był o. Augustyn Kordecki czyli późniejszy przeor klasztoru na Jasnej Górze i słynny obrońca klasztoru przed Szwedami.

W latach 1784 – 1798 funkcję proboszcza w kościele św. Jana Apostoła i Ewangelisty pełnił Hugo Kołłątaj – współtwórca Komisji Edukacji Narodowej. Hugo Kołłątaj także w Pińczowie pobierał swoje pierwsze nauki.

Klasztor paulinów został skasowany dwukrotnie. Najpierw w czasach reformacji, później na polecenie władz carskich w roku 1819. Obecnie pracują tu kapłani diecezjalni.

Co w pobliżu?

Piękny w Pińczowie kościół św Jana Apostoła i Ewangelisty nie jest jedynym cennym zabytkiem miasta. Miasto ma ich więcej. Między innymi w pobliżu znajdziecie jeszcze lokalne sanktuarium. Prowadzą go ojcowie franciszkanie. Niedaleko na wzgórzu stoi też kaplica św. Anny.

Można również zwiedzić tutejsze muzeum regionalne. Nie jest może zbyt bogate, ale jeden dzień w tygodniu udostępnione bezpłatnie. Najlepiej więc wtedy się wybrać. Miasto Pińczów, Sanktuarium Matki Bożej Mirowskiej czyli kościół p.w. Nawiedzenia N.M.P i tutejsze muzeum opisujemy na naszej stronie w osobnych artykułach.

Ponidzie należy do najmniej zaludnionych regionów Polski. Warto polecić więc te okolice wszystkim, którzy w wakacje szukają wyciszenia z dala od zgiełku i tłumów w popularnych wczasowiskach. Miłośnikom wspaniałych gotyckich świątyń polecamy przede wszystkim wielką gotycką bazylikę w Wiślicy, obok której znajdziecie godne zwiedzenia Muzeum Archeologiczne i zabytkowy Dom Długosza.